Zich veilig voelen in tijden van Corona.

Veilig zijn en zich veilig voelen gaan niet altijd hand in hand. Ook als we objectief gezien veilig zijn, kan het voorkomen dat ons lichaam hier toch anders over oordeelt en angst genereert.

Wat is angst?

Evolutionair gezien heeft angst een signaalfunctie. Bij beoordeling van dreiging of (levens)gevaar worden in het lichaam automatisch een reeks van fysiologische reacties in gang gezet die ons helpen om onszelf te beschermen of te verdedigen. Angst is een verzamelwoord voor die specifieke lichaamssensaties, impulsen, gezichtsuitdrukkingen en houdingen die optreden bij een individu in omstandigheden waarin hij/zij zich niet veilig voelt. 

Wat is angst voor jou?

Inderdaad, als je aan verschillende mensen vraagt hoe ze voelen dat ze angstig zijn, dan krijg je even zoveel verschillende antwoorden. De één omschrijft angst als een vreemde gewaarwording in de buik, een soort van nervositeit en heeft het gevoel dat er iets ergs zal gebeuren, dat er iets mis zal gaan; de ander benoemt het als koud hebben en zweten tegelijk, trillende handen, een verhoogde hartslag en een impuls om achteruit te gaan. Nog een ander beleeft angst als het koud hebben, een verhoogde hartslag, druk op de borst, het gevoel minder contact te hebben met het lichaam en een impuls om voortdurend achterom te kijken en de omgeving te checken.

Samengevat kunnen we stellen dat angstbeleving subjectief is en ons denken en doen beïnvloedt. Angst zet ons aan tot actie of belemmert ons juist om tot actie te komen.

Hoe werkt angst?

Iedereen beschikt over een oeroud mechanisme dat ons in staat stelt om zeer snel en intuïtief te beoordelen of een situatie veilig is of niet, en dit op basis van zowel externe (uit de omgeving) als interne (uit het lichaam) prikkels. We noemen dit neuroceptie. Die beoordeling gebeurt onbewust en is niet eenduidig gekoppeld aan specifieke eigenschappen van een situatie of omgeving. Vroegere ervaringen spelen hierbij een belangrijke rol.

Neuroceptie maakt het mogelijk om in een fractie van een seconde actie te ondernemen met het oog op het veiligstellen van onze overleving. Ons lichaam heeft al gereageerd nog voor we kunnen bedenken wat er gebeurt en wat we zouden kunnen doen. Pas nadien kunnen we onszelf bijsturen waar nodig op basis van een cognitieve inschatting van de situatie.

Bij neuroceptieve waarneming van ‘gevaar’ of ‘levensgevaar’ worden in ons lichaam automatisch fysiologische processen in gang gezet die het lichaam in staat stellen om gepast te reageren,  zoals hulp roepen, bescherming zoeken, vechten, vluchten, of het bewustzijn van wat er om ons heen en in ons lichaam gebeurt volledig uit te schakelen, als bijna-dood. Die fysiologische processen zijn voelbaar in het lichaam. Wij noemen het angst.

Gevolgen van in angst leven en stress

Angst vraagt veel van ons lichaam. Het brengt het lichaam in een toestand van sterk verhoogde activiteit. Voor het lichaam is angst een stresstoestand. Acuut is stress heel functioneel en ons lichaam kan dat ook heel goed aan (vb. vluchten voor een gevaar).  Het lichaam is echter niet geschikt om dit lange tijd vol te houden. Langdurige of chronische angst leidt onvermijdelijk tot fysieke én/of emotionele uitputting, een kortsluiting in ons immuunsysteem en in andere gezondheid-ondersteunende processen (vb. slaap-waak, vertering, temperatuurregulatie), een kortsluiting in cognitieve processen (nadenken, waarnemen, beoordelen, creatief bedenken van oplossingen) en een verlies van veerkracht. Ook onze huidige levenswijze wordt helaas gekenmerkt door langdurige stress (combinatie werk/gezin/sociaal leven/sociale media, werkdruk, internet, GSM, jachtig leven, heel veel ‘moetens’,…) en kan gelijkaardige gevolgen hebben.

Door te lang in zo’n sterk verhoogde stresstoestand te hebben geleefd kan het lichaam zijn natuurlijke veerkracht verliezen. Dat betekent dat het niet meer in staat is om, na inspanning, tot rust te komen waardoor het blijft steken in een toestand die voelt als een chronische verdedigingsmodus (verhoogde bloeddruk, druk op de borst, lichamelijke klachten, spanning, niet stil te leggen piekergedachten, nervositeit, mogelijks paniekaanvallen al dan niet met hyperventilatie, onrust,…).  

Onze natuurlijke veerkracht kunnen we ook kwijt zijn geraakt als gevolg van traumatisch ervaringen of negatievehechtingservaringen, soms heel vroeg in ons leven.

Hoe voorkomen ?

Om goed te kunnen blijven functioneren is het dus belangrijk dat het lichaam voldoende tot rust kan komen en ervoor kan zorgen dat we het natuurlijke ritme van spanning en ontspanning voldoende proberen te bewaken. Dit kan door bewust en regelmatig leuke, ontspannende activiteiten in te bouwen. Dan komen we automatisch in een fysiologische rusttoestand die bijdraagt tot creativiteit, genieten, groei en herstel, verbinding en betrokkenheid.

Onzekerheid en stress

Het is normaal dat we ons niet 100% veilig voelen en meer angst hebben in deze ongewone tijden. Covid-19 vormt een reële bedreiging. Zolang de angst die we voelen ons motiveert om acties te ondernemen ter bescherming van onszelf en onze naasten is er geen probleem. Als echter de angst die we voelen zo overweldigend is dat ze ons totaal blokkeert of ons belemmert om in deze tijden ook rust en ontspanning te vinden, dan komt de dreiging van Corona niet alleen van buiten- maar ook van binnen-uit.

Corona vraagt ons om thuis te blijven, de verbinding met de buitenwereld  ‘on hold’ of ‘online’ te zetten. Die verenging leidt onvermijdelijk tot thuiskomen bij jezelf, bij je partner en bij je kinderen. En dat kan best confronterend zijn.

Corona wil ons kennelijk, naast de vele andere inzichten op professioneel of maatschappelijk vlak, ook op persoonlijk vlak iets leren.

Wat kunnen we, naast het volgen van de maatregelen, nog meer inzetten in onze persoonlijke strijd tegen Corona?

1/  Misschien missen we een kans wanneer we ons blijven focussen op de uitzichtloosheid van de situatie, door ons te blijven focussen op alles wat we door Corona niet meer kunnen doen. Misschien moeten we even afstand nemen van de beperkingendie we ervaren en proberen te zien welke mogelijkheden Corona ons biedt. Bij datgene wat we nu wel kunnen doen waar we vroeger geen tijd voor vonden omdat we een druk sociaal leven hadden, én hobby’s, én veel tijd verloren door woon-werkverkeer,….

Als ik mijn verlanglijstje er even bijneem: meer kwali-tijd doorbrengen met het gezin wat resulteerde in een zaterdagavond-family-moment (aperitiefje, lekker eten en een gezellige activiteit met zijn vier zoals kaarten, gezelschapspelen, samen een mooie film bekijken), de zolder opruimen, fotoboeken maken, de tientallen boeken die ik ooit kocht en nog niet kon lezen lezen, de honderden recepten die ik uitscheurde en verzamelde sorteren en uitproberen, verwaterde contacten met vriend(inn)en nieuw leven inblazen, de microbe van het lopen opnieuw ontdekken,…

Als we erin slagen om ons te richten op het hier en nu, en op die dingen die ons de tijd even doen vergeten, die ons energie geven, die ons ontspanning en rust brengen, dan voelen we ons niet alleen beter in ons vel (=zich veilig voelen), maar dragen we ook zorg voor ons immuunsysteem. Dubbel gewapend dus tegen Corona!!

Wat stond er op al lang op jou ‘to do’ of verlanglijstje dat tijdens Corona eindelijk kon worden afgevinkt, welk schitterend boek las jij, met welk recept verraste jij jezelf en je huisgenoten, welk talent (her)ontdekte je bij jezelf, welke coronaproof-activiteit was zo ‘fun’ dat je die wil delen met anderen?

2/ Zoek die prikkels op die een positieve impact hebben op je gemoed, die je lichter, blijer, energieker doen voelen. Sluit die prikkels (tijdelijk) buiten die je angst voeden, die je zwaarder, triestiger, minder energiek doen voelen.  Met prikkels bedoel ik personen, activiteiten, TV-programma’s, berichtgeving op social media,…

3/ Probeer, ook als je van thuis uit werkt of tijdelijk niet kunt werken door Corona, een duidelijke structuur te brengen in je dag en vooral duidelijk privé en werk of inspanning en ontspanning af te bakenen en goed in balans te houden.

Studenten: blijf niet gans de dag in je kamer! Slapen, leren, eten, wassen,…alles in dezelfde ruimte doen gedurende 24u maakt je leven heel eentonig. Kom eens buiten, eet met medestudenten, ga eens wandelen,…

Thuiswerk: douch je en kleed je aan vooraleer je begint te werken, baken goed je werktijd van privétijd af, ga eens naar buiten om te bewegen, probeer een overgangsactiviteit in te lassen (even met de kinderen naar buiten om te fietsen, met de bal te spelen, het blokje om te wandelen, een gezelschapsspelletje te spelen,…)